Aurreko bi kanpainetan 86 pertsonaren gorpuzkiak atera dira lurpetik, eta horietako bi identifikatu eta familiei eman zaizkie.
AMOREBIETA-ETXANO | Asteazken honetan hasi da Amorebieta-Etxanoko hilerrian indusketa lanen hirugarren fasea eta uztailaren 28ra arte iraungo du. Hirugarren fase honetan, ondoko eremuan jarraituko da lanean, non, 2023ko abenduko eta 2024ko martxoko kanpainetan, 86 pertsonaren gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ziren.
Dokumentu-zantzuen arabera, berreskuratutako materialak, lurperatzeak eta lurpetik ateratako gorpuzkiak aztertu ondoren, hezurrak hildako borrokalarienak dira, inguruko gerra-fronteetatik edo udalerriko Ospitale Militarretik eramandakoak.
Aurreikuspenen arabera, indusketek uztailaren 28ra arte jarraituko dute hilerriko eremu mugatu horretan, Gerra Zibiletik bere horretan mantendu den eremu horretan. Gerra garaian hildako pertsonak lurperatu zituztela zioen dokumentazio historikoak. Datozen egunetan egiten diren aurkikuntzek indusketa-kanpaina berriekin jarraitu beharra ekarriko dute, hala badagokio.
Identifikatutako bi pertsona
2024ko maiatzaren 13an, lehen bi identifikatuen gorpuzkiak eman zitzaizkion familiari, eta Amorebietako hilerrian berreskuratu ziren. Identifikatutako pertsonak Adolfo Cengotitabengoa Izurza (Muskiz) eta Jaime Iñiguez Nieva (Ortuella) dira, biak Euskadiko Alderdi Komunistari atxikitako Perezagua batailoiko milizianoak. Biak egun berean hil ziren, 1937ko apirilaren 7an; Cengotitabengoa Barazarko frontean, 31 urterekin, eta Iñiguez Amorebieta-Etxanoko Ospitale Militarrean, 19 urterekin, seguru asko, frontetik bertatik zaurituta eraman ondoren.
Orain arte, Amorebieta-Etxanoko hilerrian bi indusketa kanpaina egin dira. Aurretik, 2023ko maiatzaren 5ean, zundaketa bat egin zen Gerra Zibilean hildako pertsonak lurperatu zituzten hilerriaren inguruan, bai borrokalariak, bai ospitale militarrean hildako zaurituak, bai Amorebietako espetxean hildako emakume presoak. Orain arte, berreskuratutako 86 hondakinetatik bat ere ez da emakumezkoa.
Lehenengo esku-hartzea
Lehen indusketa horretan lau hobi desberdin aurkitu zituzten, eta horietatik 54 pertsonaren gorpuzkiak atera zituzten. Lehenengo hobian, gizabanakoek ezaugarriak, oinetakoak eta lotutako elementuak zituzten, eta hilerri honetara eramandako gerra-fronteetan hildako borrokalariak direla interpretatzera eramaten gaitu. Aitzitik, gainerako hobietako pertsonek ez zeramaten oinetakorik eta batzuk maindire batekin bildu zituzten, artazi kirurgiko batzuk ere berreskuratu zituzten eta, gainera, horietako batek anputazio bat zuen hanketako batean. Horrek guztiak adierazten du, pentsatu bezala, ospitalean zauritutako eta hildako borrokalarienak direla gorpuzkiak.
Lehen esku-hartze horretan egiaztatu zen ehorzketek jarraipena zutela, eta, horregatik, bigarren indusketa-kanpaina bat egin behar zela.
Bigarren esku-hartzea
Bigarren esku-hartze horretan, lau hobi desberdin aurkitu zituzten, eta horietatik 32 pertsonaren gorpuzkiak berreskuratu zituzten. Kasu honetan ere ebakuntza kirurgikoen zantzuak daude, eta, beraz, Amorebieta-Etxanoko ospitalean hildako borrokalariak direla dioen hipotesiari eusten zaio.
Amorebieta-Etxanoko hilerriko esku-hartzeak Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuak – Gogora Institutuak – mantentzen duen “Gerra Zibileko desagertuen bilaketa” programaren parte dira.
